Positieve gezondheid en de leefomgeving
Staps: “Het doel van het project is om tot een werkmethode te komen die we voor gemeenten kunnen inzetten om boeren en inwoners nader tot elkaar te brengen. Daarvoor onderzoeken we het spanningsveld tussen veehouders en de omwonenden.” Staps heeft hiervoor een model ontwikkeld waarin positieve gezondheid en leefomgeving samenkomen. “Het model geeft een bredere benadering van gezondheid. Gezond zijn is meer dan niet-ziek zijn. Het is de optelsom van lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren.”
“We hebben interviews afgenomen bij veehouders en omwonenden om een beeld te krijgen van hoe zij erin staan en te horen wat speelt. Daarna hebben we een bijeenkomst voor bewoners georganiseerd. In Noordkant-Zandkant hebben we voor de eerste keer met een app gewerkt. Bewoners werden twee weken lang elke dag gevraagd de ervaren hinder en de invloed daarvan op de ervaren gezondheid aan te geven in de app. Met de app hebben we veel informatie opgehaald. In september hebben we de resultaten van de interviews, de bijeenkomst en de app teruggekoppeld aan de veehouders en bewoners. Daar hebben we besproken wat ze hier gezamenlijk mee kunnen doen.”
Kloof tussen veehouders en omwonenden
Het viel Staps op dat hij vaak hetzelfde verhaal vanuit verschillende perspectieven hoorde. “Je herkent het verhaal, maar vanuit een andere kant.” Veehouders en omwonenden geven beiden aan dat er veel onwetendheid is. Omwonenden weten onvoldoende waar veehouders mee bezig zijn en wat voor hen belangrijk is. En omgekeerd hebben veehouders soms moeite om de effecten van hun handelen bij omwonenden goed in te schatten. Staps geeft een voorbeeld: “Tijdens een droge periode moest een boer zijn gewas beregenen. Anders zou hij een groot verlies leiden. Voor het oppompen van grondwater gebruikte hij een aggregaat. Omwonenden werden ineens geconfronteerd met de herrie hiervan en hadden geen idee wat er gebeurde en hoe lang het ging duren. Voor de boer was het heel duidelijk waarom hij het deed, die draaide aan de knoppen. Maar omdat omwonenden geen grip op de situatie hadden, voelden zij zich een speelbal.”
Verbeteringen kunnen volgens Staps soms simpel zijn. “Meer communicatie tussen de partijen zou al veel schelen. Het zou mooi zijn als de boer vooraf contact op zou nemen met omwonenden om uit te leggen waarom de overlast er is en hoe lang het gaat duren. Dat kan bijvoorbeeld via een app, maar persoonlijk contact heeft absoluut voordelen.” In de gezamenlijke bijeenkomst stelden omwonenden ook bedrijfsbezoeken voor, zodat de boer aan omwonenden kan laten zien waar hij mee bezig is. “Het is belangrijk dat de dialoog tussen veehouders en omwonenden wordt versterkt. Zo breng je de partijen dichter bij elkaar, waardoor ze meer begrip voor elkaars situatie kunnen opbrengen.”
Behoefte aan een luisterend oor
Staps hoorde ook kritiek op de overheid, zowel van boeren als van bewoners. Volgens Staps missen met name de bewoners een luisterend oor. “Het aspect gezondheid is nog niet goed geborgd in onze wet- en regelgeving. Dat zie je in veedichte gebieden net zo goed als bij Tata Steel in IJmuiden. Ook binnen geldende vergunningen kan hinder worden veroorzaakt die gezondheidseffecten heeft. Daar hebben we als samenleving echt nog te verbeteren.”
Grote verschillen in het gebied
In Sint Anthonis werd Staps verrast door de breedte van de ervaren hinder. “Op basis van de interviews dachten we dat het vooral over stank ging. Maar via de app bleek dat er meer aspecten zijn die een rol spelen. Bijvoorbeeld lawaai en verkeersveiligheid. Grote landbouwvoortuigen op smalle wegen zorgen ervoor dat omwonenden zich regelmatig niet veilig voelen.” Volgens Staps is het ook heel verschillend hoe veehouders erin zitten. “Er zijn boeren die zeggen: ik vind het belangrijk dat mijn buren geen overlast ervaren. Maar er zijn ook boeren die zeggen: ik heb een bedrijf te runnen en daar heb ik een vergunning voor. Ik maak me niet druk of iemand daar wel of geen last van heeft.” In het gebied Noordkant-Zandkant zag Staps het hele palet aan boeren terug.
Eindrapport voor de gemeente
Momenteel werken de onderzoekers aan de eindrapportage voor Noordkant-Zandkant. Het onderzoek gaat ondertussen verder in de gemeente Boekel. “Als we in Boekel klaar zijn, ligt er een werkmethode voor gemeenten klaar. Daarmee kan stapsgewijs via interviews, bijeenkomsten en een geoptimaliseerde app gekomen worden tot meer wederzijds begrip tussen veehouders en omwonenden en tot verbeteringen in leefomgeving en gezondheid”, vertelt Staps. Het onderzoek zal in de eerste helft van 2022 zijn afgerond. Binnenkort overhandigt Staps alvast een eindrapport met de bevindingen aan de gemeente Sint Anthonis. “Dan is het aan de gemeente om daar samen met veehouders en omwonenden iets mee te doen.”
Interesse vanuit de gemeente
Wethouder Bollen is zeer geïnteresseerd in het uiteindelijke rapport van het Louis Bolk Instituut. “In onze gemeente merken we dat er gebieden zijn waar de nabijheid van boeren en niet-boeren een bepaalde spanning kunnen opleveren. We proberen als gemeente op verschillende manieren om die spanning te verminderen. Het onderzoek van het Louis Bolk Instituut in samenwerking met de GGD, waar mensen de verschillende aspecten van gezondheid waarderen in een app, kan resultaten opleveren, waar we iets mee kunnen doen. Door mensen regelmatig te vragen hoe ze hun eigen gezondheid waarderen, ontstaat er een stukje bewustwording. Bij het voorbeeld dat Sjef Staps geeft in het artikel, kan dus gekeken worden naar de overlast die het aggregaat veroorzaakt. Als een buurman weet waarom het aggregaat aanstaat en voor welke periode, kan hij mogelijk meer begrip opbrengen. We stimuleren graag dat mensen met elkaar in gesprek gaan en kijken ook of de gemeente daar rol in kan spelen. Zo hebben we recent ook bijgedragen aan de ontwikkeling van de voorstelling “Iets met Boeren”, waarin begrip tussen boeren en niet-boeren centraal stond. Als wij het rapport hebben ontvangen zullen wij ons beraden op welke manier de gemeente de dialoog tussen veehouders en omwonenden kan bevorderen.”
Dit artikel is eerder verschenen op de website van de gemeente Sint Anthonis
Meer informatie: