Het Louis Bolk Instituut verzorgde:
- Workshops Positieve Gezondheid en Leefomgeving
- Monitoring van Positieve Gezondheid en vitaliteit
- Maatschappelijke kosten-baten analyse
- Proces- en effectevaluatie.
Onderzoek naar invloed leefomgeving
Het Louis Bolk Instituut volgde tussen 2018 en 2022 bewoners van het Texelse Tuunen. Dit gebeurde in opdracht van de gemeente, Woontij en Novalishoeve, onderdeel van de Raphaëlstichting. Vanaf de start van deze jonge woonwijk is gekeken naar de invloed van de leefomgeving op de gezondheid en vitaliteit van haar bewoners. Ook keken de onderzoekers naar wat wonen in een gemeenschap doet voor de sociale cohesie in de wijk. Op dit moment zijn 110 van de 140 woningen opgeleverd.
Wonen in De Tuunen, wat is dat?
Duurzaam wonen in het groen en je steentje bijdragen. Dat is Buurtskap De Tuunen op Texel. Een mix van bewoners woont verdeeld over meerdere woonerven in een van de 140 woningen. De woningen verschillen in prijsklassen, types en functies: van sociale huur- en vrijesector koop en huur tot tiny houses en zorgwoningen voor mensen met dementie. De buitenruimte en voorzieningen worden gedeeld. Buurtbewoners zorgen met elkaar voor een prettige en groene woonomgeving.
Rol Louis Bolk Instituut
In twee workshops is met behulp van het wetenschappelijk onderbouwde Bolkmodel voor Positieve Gezondheid en Leefomgeving naar voren gehaald welke wensen er zijn, maar ook welke kwaliteiten de nieuwe bewoners meebrengen. Daarbij hebben de onderzoekers het gehele proces begeleid, de synergie in ideeën naar voren gehaald en rollen en verantwoordelijkheden expliciet gemaakt. Daardoor werd de slaagkans voor meer sociale cohesie en gezondheid groot.
Zo zijn er plannen gemaakt voor een buurtplek om samen te klussen, voor het plaatsen van sporttoestellen en voor een moestuin die kan voorzien in gezamenlijk groen en ontmoeting. Met behulp van het Bolkmodel zijn keuzes gemaakt die bijdragen aan de fysieke en mentale gezondheid van bewoners. Denk bijvoorbeeld aan gecombineerde wandelactiviteiten tussen zorgcliënten en bejaarden met dementie: een zinvolle, sportieve tijdsbesteding voor allen, die bijdraagt aan sociale cohesie in de wijk.
De procesbegeleiding van het Louis Bolk Instituut met buurtbewoners om gemeenschappelijke ruimtes in te vullen droeg bij aan gezondheid op wijkniveau. Dat is een praktische vertaalslag van het model Positieve Gezondheid en Leefomgeving. Deze aanpak is als gemeentelijk beleidsinstrument erkend en bijvoorbeeld aangeraden in de Landelijke nota gezondheidsbeleid 2020-2024
Resultaten: vitaal en gezond
De onderzoekers volgden van 2018 t/m 2022 de bewoners die hier kwamen wonen door middel van interviews en enquêtes. Het onderzoek bevestigt dat rust, ruimte en natuur de mens goed doen. De mentale gezondheid van bewoners is aantoonbaar verbeterd sinds zij in Buurtskap De Tuunen wonen.
De bewoners waarderen de rust, de ruimte en het wonen dicht bij de natuur. Dat geldt ook voor het autoluwe en veilige karakter van de wijk. Daarnaast zeggen zij vaker contact te hebben dan in reguliere woonwijken. Buren houden een oogje in het zeil en helpen elkaar als dat nodig is. De moestuin is een belangrijke ontmoetingsplek die bovendien stimuleert tot meer bewegen en gezond eten. Bewoners ervaren ook meer regie over hun eigen woonomgeving, bijvoorbeeld door het samen inrichten van de erftuin.
Bij veel van de bewoners met dementie in het Huis van Tante Jans is sprake van een afname van het medicijngebruik. De verwachting is dat dit wordt veroorzaakt door vaker bewegen in de buitenlucht en in de natuur. Daarnaast kunnen samenleven en kwalitatief goede, regelmatige voeding hierbij een rol spelen.
Ook de cliënten van Novalishoeve ervaren meer regie over hun eigen leven, ze voelen zich mede-buurtbewoner in plaats van cliënt. Zij wonen onder begeleiding in een eigen woning op een woonerf. In De Tuunen wonen geeft zo’n veilige basis dat er minder begeleiding nodig is. Dit leidt tot verlaging van indicatie- en begeleidingskosten en tot verkleining van wachtlijsten.
Corona
De positieve resultaten zijn opvallend omdat de opstart van de wijk juist plaats vond tijdens corona. Focuspunten van de wijk, zoals samenkomen en sociale cohesie, werden ernstig bemoeilijkt. Ook de oplevering van woningen gebeurde later dan gepland. De verwachting is dat zonder deze beïnvloeding de resultaten nog positiever zouden zijn geweest.
Nieuwkomers goed informeren
Bewoners maken zich nog wel zorgen over het gezamenlijk groenonderhoud. Een ander verbeterpunt is het goed informeren en selecteren van nieuwe bewoners. Het is belangrijk dat nieuwkomers weten wat wonen in De Tuunen inhoudt. Het buurtskap kan alleen slagen als ook iedereen zich inzet. De onlangs opgerichte buurtvereniging kan hierin een rol spelen. Ook andere initiatieven zoals buurtborrels en samen tuinieren komen steeds meer van de grond. Er wordt nog gezocht naar een ‘buurtverbinder’ die bewoners met ideeën en mensen die willen helpen bij elkaar brengt.
Een groot deel van de bewoners werkte mee aan het onderzoek via vragenlijsten en interviews.
Meer weten?
Eindrapportage "Met gerichte wijkopzet kiezen voor Positieve Gezondheid"
De brochure "Sociale cohesie in de wijk dankzij Positieve Gezondheid"
Het persbericht "De Tuunen: een gezonde plek om te wonen: Rust en ruimte goed voor gezondheid bewoners De Tuunen"
Meer informatie over de wijk vindt u op www.buurtskapdetuunen.nl.
Het onderzoek is gefinancierd door de gemeente Texel, de Novalishoeve, Woontij, het Raphaëlfonds en de Iona Stichting.