Het verbeteren van waterkwaliteit, duurzaam bodembeheer, gebruik van akkerranden, en het toepassen van kruidenrijk grasland. Allemaal voorbeelden van natuurinclusieve landbouw (NIL), maar ook onderwerpen die in onderzoek en in de praktijk vaak eenzijdig worden aangevlogen. Dat is ook te merken aan de beschikbare kennis. Boeren die de omslag willen maken, proberen via vakbladen, brochures en internet informatie te vinden. Die is zeker te vinden, onder andere gegenereerd door het Louis Bolk Instituut (LBI), maar is vaak versnipperd over verschillende publicaties en bronnen. ‘Vanuit de boerenpraktijk merken wij een sterke behoefte aan kennis over natuurinclusieve landbouw en inpassing van maatregelen in de bedrijfsvoering’, zegt Jan-Paul Wagenaar, projectleider van de toolbox natuurinclusieve landbouw. ‘Dat merken medewerkers van het LBI dagelijks doordat zij via allerlei kanalen worden gevraagd om lezingen en advies te geven. Maar we merkten dat ad hoc lezingen niet voldoende zijn. Er is vooral behoefte aan uitontwikkelde en concreter toepasbare kennis, waar biologische én gangbare agrariërs mee uit de voeten kunnen.’
Intern proces
Dat vraagt niet alleen om betere beschikbaarheid van informatie naar buiten, ook intern is kennisdeling nodig. ‘Binnen het LBI was ook behoefte aan meer kruisbestuiving op dit vlak. Waar voorheen veel projecten toegespitst waren op één aspect van duurzame landbouw - bijvoorbeeld bemesting in de akkerbouw of graslandbeheer in de melkveehouderij - vragen steeds meer projecten om een integrale aanpak op gebiedsniveau, waarbij expertise van een breed scala aan onderwerpen en maatregelen nodig is. Dat vraagt om meer interne samenwerking en een platform voor het uitwisselen van kennis en ervaring met collega’s’, aldus Wagenaar.
Demodag voor meetmethodes
Daarom is gewerkt aan een toolbox, bestaande uit nieuwe, maar ook reeds bestaande onderzoeks-, plannings- en monitoringsmethoden. ‘Verspreid over het Louis Bok Instituut zijn in de loop der jaren allerlei onderzoekstechnieken en methoden ontwikkeld om tot een natuurinclusieve landbouw te komen, maar die werden vaak alleen voor een specifiek thema gebruikt’, zegt Wagenaar. Voorbeelden zijn een bodemcursus of een cursus kruidenrijk grasland. ‘In dit project hebben we die samengebracht.’ Dat was in eerste instantie vooral een intern proces. Zo werd voor jonge onderzoekers een ‘Demodag - Meetmethodes voor integraal werken’ georganiseerd. Met collega’s werden profielkuilen gegraven, insectenmonitoring gedemonstreerd en wormenplaggen gestoken. Veeltoegepaste veldmethoden die worden ingezet bij het doen van integraal onderzoek.
Meetlat als checklist
Gedurende twee jaar was er een maandelijks NIL-overleg. Methoden werden aan elkaar gepresenteerd en sommige methoden werden in lopende projecten verder ontwikkeld. Een goed voorbeeld van instrumentarium dat hierdoor veel breder is ingezet is de meetlat. Dit is een kwalitatief beoordelingskader waarin grote maatschappelijke opgaven rond klimaat, biodiversiteit, landschap, natuur en water integraal benaderd worden. Het is een ondersteunend instrument waarmee naast de focus op een specifiek doel (bijvoorbeeld stikstof) meekoppeleffecten op andere opgaven en doelen meegenomen kunnen worden.
‘We hebben die in eerste instantie ontwikkeld in samenwerking met het College van Rijksadviseurs’. vertelt Wagenaar. ‘In dat project hadden we een prachtige visualisatie gemaakt van de gewenste situatie, maar vervolgens was de vraag hoe invulling gegeven moest worden aan alle opgaven die daaruit voortkomen. Voor een integrale benadering van al die opgaven kwamen we tot een kwalitatieve meetlat waarin we voor verschillende opgaven bepaalden waar we in 2050 willen staan. Denk aan biodiversiteit, waterkwaliteit, bodem en vermindering van gewasbeschermingsmiddelen Het is eigenlijk een heel eenvoudig instrument, gewoon een excelsheet die je moet invullen. Maar het werkt heel goed, het dwingt je om naar al die thema’s te kijken.’ Als onderdeel van het project Toolbox NIL liet het LBI een infographic van de meetlat maken, die dient als een eenvoudige checklist voor het meenemen van een tiental duurzame doelen.
Integrale gebiedsaanpak
De NIL-overleggen werden opgevolgd door regio-overleggen, waarbij een integrale regionale aanpak werd ontwikkeld. Want niet alleen op bedrijfs- of polderniveau moeten alle aspecten meegenomen worden, ook in regio- of gebiedsplannen. Dit leidde uiteindelijk tot de landingspagina integralegebiedsaanpak.nl, waarin wordt uitgelegd hoe – onder andere met behulp van de meetlat – een gebied integraal klaargestoomd kan worden voor een duurzame toekomst. ‘Hierop is te zien hoe niet één, maar meerdere problemen in een gebied tegelijk aan te pakken zijn, samen met zoveel mogelijk belanghebbenden. Het geeft een overzicht hoe de aanpak werkt, welke projecten er al zijn, welke handvatten te gebruiken, welke publicaties te downloaden, en wie onze contactpersonen zijn. Verder zijn er relevante en inspirerende interviews te lezen.’
Instructiefilmpjes
Om de kennis eenvoudig toegankelijk te maken zijn diverse instructiefilmpjes gemaakt. Zo wordt in een video uitgelegd hoe een duurzaam verdienmodel eruit ziet en waarom een gezonde, levende bodem belangrijk is voor biodiversiteit én productie. Ook vertelt één van de video’s over het conceptueel kader Natuurinclusieve landbouw dat LBI heeft ontwikkeld. Dat bestaat uit vier belangrijke elementen: bodem en functionele agrobiodiversiteit, landschappelijke diversiteit, brongebieden en verbindingszones, en uiteindelijk specifieke soorten. De kennis die we samen hebben opgedaan is heel waardevol en we hebben het op een mooie manier gepresenteerd’, vindt Wagenaar. ‘Op weg naar een natuurinclusieve landbouw.’
Lees meer op onze websitepagina www.integralegebiedsaanpak.nl en in een eerder verschenen interview over natuurinclusieve landbouw met onderzoeker Boki Luske.
De basis voor een gezonde landbouw en voeding
Dit interview maakt deel uit van onze miniserie "De basis voor een gezonde landbouw en voeding”. Samen met Stichting Triodos Foundation dromen we van een veerkrachtig voedselsysteem waarin een weerbare bodem de basis is voor een gezond landbouwsysteem en waar robuuste dieren en gewassen, smaak en kwaliteit van producten centraal staan. Door de impact van de onderzoeksprojecten die we binnen het Droomfonds van Triodos Foundation hebben kunnen uitvoeren, is deze droom weer een stukje meer werkelijkheid geworden. Lees er meer over in de brochure Gezonde grondslag landbouw en voeding.
