Boeren voor Natuur Gelderland: transitie naar natuurinclusieve landbouw

Van pilot naar project

Na pilots in Twente en Zuid-Holland staat de Europese Unie sinds eind 2018 toe dat Nederlandse overheden Boeren voor Natuur, in heel Nederland mag financieren (Staatssteuntoets uitgevoerd). In het project Boeren voor Natuur Gelderland ondersteunt het Louis Bolk Instituut met partners, in opdracht van de provincie Gelderland, 13 Gelderse boeren met het maken van bedrijfsplannen voor Boeren voor Natuur.  De voorwaarden die Boeren voor Natuur aan een bedrijf stelt, zijn eenvoudig maar voor de bedrijfsvoering ingrijpend:

1. De bedrijfskringloop sluiten (dus geen aanvoer van voer, mest, kunstmest etc.) en geen gebruik van chemie
2. Tenminste 10% landschapselementen toepassen
3. Vernatting volgens bodem- en watersysteem realiseren waar dit volgens het bodem-watersysteem past en meerwaarde oplevert voor de natuur.

Financiering

Na een traject waarin de provincie Gelderland geprobeerd heeft om tot een regeling Boeren voor Natuur te komen, heeft de provincie in januari 2024 de totstandkoming van de regeling stopgezet. Redenen zijn de inhoudelijke voorwaarden die het Rijk aan de besteding van gereserveerde middelen stelt. Ook tussen de termijn waarin de rijksmiddelen besteed moeten worden en de looptijd van de financiering van Boeren voor Natuur (30 jaar) lijken onoverbrugbare verschillen te zitten. De provincie, het Louis Bolk Instituut, de partners en de 13 boeren zijn met elkaar in overleg over het project en de bijdrage die Boeren voor Natuur kan leveren aan de ambitie die de provincie Gelderland heeft voor duurzame land- en tuinbouw met een goed verdienmodel.

Natuurinclusief met exclusief vleesvee

Kandidaat-deelnemers Arjan en Martine Bisschop pachten op het landgoed ‘De Houberg’ in Lobith en werken met exclusieve vleesrassen die zij direct afzetten naar horeca en particulieren. Landschapselementen en vernatting zijn op dit bedrijf goed realiseerbaar. De grootse uitdaging is om genoeg voer te telen en de bedrijfskringloop gesloten te krijgen. Een deel van het land wordt begraasd, en op een stuk van de huiskavel zijn najaar 2022 veel houtige elementen aangeplant in het kader van agroforestry. Om de eigen producten optimaal te verwaarden denken de ondernemers verder aan het organiseren van excursies, events en educatie.

Extensief melken

Een andere kandidaat-deelnemer is melkveehouder Frank Lankhorst. Hij is pachter op het landgoed ‘Slichtenhorst’ bij Nijkerk.  Ook hier zijn landschapselementen en vernatting realiseerbaar, het landgoed heeft al een hoge natuurwaarde. De ondernemer heeft de bedrijfskringloop de afgelopen jaren al zo goed als gesloten en een deel van het areaal ingezet voor de productie van haver-veldboon dat gebruikt wordt als krachtvoer. Voor het sluiten van de kringloop moet genoeg land beschikbaar zijn. Een deel van het land wordt ‘los’ gepacht. Deze kortlopende pachtcontracten bieden onvoldoende borging voor de inzet van voldoende areaal onder Boeren voor Natuur.